Kerst en Oud & Nieuw op z’n Zambiaans

Maandag 24 december 2012
Ik sta vroeg op om de dag, na een sportpauze van drie weken, weer eens te beginnen met een rondje hardlopen. Jotte loopt mee, maar Fabiënne blijft liggen, want zij gaat vandaag, samen met Suzanne, haar familie ophalen, die voor 10 dagen over komt uit NL. Het is wel weer even inkomen.. hardlopen is gewoon niets voor mij, doe mij maar een bal-/watersport! Maar het geeft weer een voldaan en wakker gevoel.
Fabie en Suus pakken hun tassen in en gaan om 10u richting de garage, waar de chauffeur hen opwacht om ze mee te nemen naar het vliegveld van Lilongwe (Malawi). Jotte, Steven en ik blijven alleen achter en besluiten om allereerst de laatste boodschappen te gaan doen voor Kerst, zodat we de rest van de dag aan andere dingen kunnen besteden. Vlak voordat we vertrekken komen Fabie en Suus weer binnen met de meegekregen mededeling dat het nog wel even duurt voor ze echt weggaan, want ‘dit en dat’ moet nog even gebeuren.
We vragen Stephan (onze enige overgebleven Duitse huisgenoot) of hij mee wil boodschappen doen en dan lopen we richting het centrum. Eerst wat groentes van de markt halen, dan toch nog even doorlopen naar de Shoprite, waar we gisteren dachten alles te hebben gehaald voor het Kerstdiner, en dan via de Spar weer naar huis. De bonnetjes tellen samen 1,3 miljoen Zambiaanse Kwacha (ZMK)! Oké, het is voor een Kerstdiner voor 10 personen, maar dan nog klinkt het alsof we een heel winkelcentrum hebben leeggeplunderd. En in de Spar bleken we niet de enige te zijn met het idee om een lekker feestmaal te bereiden. Het zag bijna ‘zwart’ van de mensen en voetje voor voetje schoven we langzaam naar de kassa.
Thuis lunchen we wat en typ ik een paar mailtjes. Terwijl ik mijn laptop laat opladen om daarna naar internet te kunnen, ga ik met Steven en Jotte creatief kerstknutselen, om toch een beetje in de stemming te komen en een gezellige kerstsfeer te creëren. Jotte heeft al een mooie kerstboom op de muur gestoepkrijt en Steven is hem aan het versieren. Als Jotte naar internet gaat en ik een pakje onder de boom teken komt Joyce, ons 6-jarig buurmeisje, kijken wat we aan het doen zijn. Ik geef haar ook een krijtje. Na een paar uur tekenen en kerstpakpapier knippen en plakken neem ik een pauze en loop naar het internet (lees: loop naar het bisschops office waar ik op internet kan). Als ik online kom op Skype zie ik ‘Louis online’ en ik bel even met thuis thuis. Na nog twee verstuurde mailtjes loop ik weer terug. Stephan is gelukkig al begonnen met koken, want we moeten op tijd eten om op tijd bij de kerk te zijn. Om 19u begint de katholieke kerstnachtdienst. Nadat we Stephans zelfgemaakte pizza op hebben lopen we die kant op. Het is precies zeven uur. We schuiven ergens achterin in de banken. De dienst begint met een gebed en het koor dat vervolgens 3, 4 of misschien wel nog meerstemmige klanken produceert en erg aanstekelijke songs ten gehore brengt. Na een kwartier horen we een man achterin de kerk iets luidt in het Zambiaanse roepen. Iedereen kijkt achterom en we zien een man in witte kleren en een dikke pruik op langzaam naar voren lopen, zwaaiend met z’n armen steeds hetzelfde roepend. Het toneelspel is begonnen. Dit zal wel de verteller van het verhaal zijn. In de volgorde van het verhaal zoals het in Lucas beschreven staat, spelen de scenes zich om de beurt af. Gelukkig kan ik aan de lijn van het verhaal en de kleren die de spelers dragen nog enigszins afleiden wat er gespeeld wordt, want van dat Zambiaanse gebrabbel valt niets te verstaan. Het is wel fantastisch om te zien hoe de oudere jeugd van de kerk zich helemaal inleeft in het toneelspel en er een echt verhaal van maakt. Er schijnen zelfs af en toe grappige uitspraken te worden gedaan, blijkt uit de lachende reactie van de gemeente. Na zo’n drie kwartier is het verhaal gespeeld en wordt de dienst vervolgd met zang en gebed.
Na een onverstaanbare preek volgt het gebruikelijke avondmaal, op z’n katholieks. Op het moment dat we denken dat nu zo’n beetje wel het einde van de dienst nadert, lopen er een heleboel ouders met baby’s op hun arm naar voren en voor ons compleet onverwacht, op Kerstavond, worden er ook nog even zo’n 20 à 30 baby’s gedoopt. Wel bijzonder om dat te laten doen tijdens het feest waarbij we de geboorte van Jezus vieren. Ik vraag mij af of dat hier gebruikelijk is met Kerst. Als vier uren voorbij zijn getikt, nadert toch eindelijk het einde van de dienst. Als slot wordt er nog een feestelijk aanstekelijk nummer gezongen en de hele kerk swingt en klapt mee. Super om alle jongere mensen en oudere mensen mee te zien dansen op een onverstaanbaar, maar ongetwijfeld ‘God-aanbiddend loflied’! Ik had nooit gedacht dat ik zo’n mooi kerstfeest, nu al, hier in Zambia zou meemaken! Als we thuis komen van de dienst drinken we nog een kopje thee en duiken dan gauw ons bed in, want morgen begint de Kerstdagdienst alweer om 09u.

Dinsdag 25 december 2012
1e Kerstdag. Ik begin deze dag met een stukje uit de Bijbel. Ik weet niet waar ik moet beginnen, alle versies van het Kerstverhaal in de evangeliën heb ik de afgelopen week al gehad. Ik herinner me de Schriftlezing van gisteren en sla Jesaja open.
Na een ontbijtje maken we ons klaar om naar de kerk te gaan. Fabiënne en Suzanne komen er ook aan met hun familie. Als we om 5 over 9 een stampvolle kerk binnenlopen, blijkt het nog de vorige dienst van 06u te zijn. Lekker Zambiaans! 5 minuten later is deze dienst ook afgelopen en kunnen wij als eerst een mooi plekje vooraan uitzoeken. De dienst begint dan eindelijk om half 10 met zang en gebed. Father Benjamin Phiri houdt wederom een 30 minuten durende preek. Voordat hij daaraan begint, allemaal in het Nyanja, horen we ineens ‘Dutch Students’ voorbij komen en schijnt hij ons speciaal te verwelkomen. Ja, tussen al die donkere hoofden valt ons rijtje bleekscheten natuurlijk meteen op. Ik was even bang dat we ons weer vooraan in de kerk moesten voorstellen, maar als het goed is kent de gemeente ons na 3 maanden inmiddels wel. Na een uur denk ik: ‘oh, nog een uur ongeveer.. als ik af mag gaan op wat de mensen bij het bisschops office zeggen’. Maar ook als dat uur bijna voorbij is krijg ik in de gaten dat we nog lang niet klaar zijn. De twee uur durende dienst, wederom in het onverstaanbaar Nyanja, duurt wel twee keer zolang. Dan gebeurt er ook nog iets bijzonders. Als iedereen achterom kijkt wordt duidelijk waarom de dienst verlengt wordt. Er komt een bruidspaar naar voren lopen en een hele kerkelijke huwelijksceremonie wordt voltrokken. Wel ontzettend mooi om dat ook nog eens met Kerst mee te maken! Wat ook bijzonder is om te zien, is dat de bruid onder haar gezicht bedekkende sluier weinig vrolijk kijkt. Dat viel me bij de feestelijke receptie van een paar weken geleden ook al op. Misschien is dat wel, omdat ze nu haar familie moet verlaten en bij haar man gaat wonen… of om iets anders….
Na de plechtigheid van het huwelijk werd het ‘avondmaal’ gevierd en na 4 uur kwam de dienst ten einde.
Na de dienst lunchen we met z’n allen. Rond 14u loop ik naar het internet om met thuis thuis te skypen. Ik krijg met de camera ook nog een rondleiding door het huis. Even ter herinnering van hoe het er ook alweer uit zag aan de Groenendaal. Thuis ga ik de anderen verder helpen met het klaarmaken van het Kerstdiner. Hoe gaan we al dat eten (curryrijst, pastasalades, gebakken aardappeltjes, groenteprutje en kip uit de oven) in één keer op tafel krijgen, met één vier-pits-fornuis waar al die te grote pannen niet eens tegelijk op kunnen? Eerst maar even een soepje vooraf.
Uiteindelijk komt alles – vraag me niet hoe – tegelijk op tafel en nooit gedacht dat ons Zambiaanse Kerstdiner zo lekker zou smaken!
Het is de hele dag al mooi weer en warm… tot de lucht rond een uur of zeven dicht begint te trekken en het ineens wel heel donker wordt. De flitsen zijn van ver af al te zien. Zal het overtrekken of krijgen we een keiharde storm? Precies op 1e Kerstdag, als de familie voor het eerst bij ons eet en we een uitgebreid feestmaal op tafel hebben staan – de stroom is wonderbaarlijk genoeg geen moment uitgevallen – gaat het enorm stormen en trekt een hevige onweersbui recht over ons heen. We kunnen elkaar niet eens meer verstaan als de regen klettert op ons golfplaten dak. Sommigen schrikken bij elke flits en zijn bang voor de keiharde knal die wel of niet zal komen.
Na het toetje, brownies met ijs en fruitbowl, tafelen we nog even na en als het droog wordt gaan Fabiënne, Suzanne en hun familie weer richting hun lodge. Ik klets met Steven en Jotte nog wat na onder het genot van een kopje thee en duik dan met een volle maag en moe mijn bed in.

Maandag 31 december 2012
Oudejaarsdag. Een dag die lijkt op alle andere dagen. Door het zomerse klimaat heb ik totaal geen besef van tijd van het jaar, laat staan dat het morgen 1 januari is. Vanavond gaan we het nieuwe jaar in met warm weer, zonder familie/vrienden. Ik krijg even een korte flashback naar 4 jaar geleden, India. Maar niet te vergelijken. Eerst de laatste dag van het jaar maar even nuttig doorbrengen. Een ontbijtje, wasje uitspoelen, boodschappenlijstje maken, want we moeten natuurlijk nog wel wat inslaan voor vanavond. Maar dan krijgen we een smsje van Suzanne dat zij onderweg naar hier al wat heeft gehaald. Ze hebben zelfs vuurwerk meegenomen van de markt!
Na de lunch loop ik nog even naar internet om een paar mailtjes te versturen. Thuis neem ik een lekkere (lees: frisse) douche en terwijl ik net de shampoo heb uitgespoeld roept Suzanne dat Joe’s kleermaker er is die een shirtje voor me heeft gemaakt! Snel aankleden. Slechts 15 pin (€2,30) hoef ik te betalen voor een onwijs leuk en goed gelukt van chitenje gemaakt shirtje. Stephan gaat spaghetti koken en ik lees nog even een artikel uit het door de familie meegenomen tijdschrift Helden, over twee Nederlandse zeilkampioenes. Door die mooie foto’s begint het wel weer een beetje te kriebelen! Na het eten houden we, onder het genot van een kopje thee/koffie/fris-/drank en lekkers, een ‘toep-marathon’ en dan vliegt de tijd naar 00.00u. Zonder tv kunnen we helaas niet op de klok precies de secondes aftellen het nieuwe jaar in. Mijn mobiel zegt al 00.03u di 1 jan, terwijl anderen nog 5 minuten aan het aftellen zijn. Dan wensen we elkaar maar gewoon gelukkig nieuwjaar en steken we de rotjes en een paar sierpijlen af. Even een paar foto’s schieten voor in het plakboek. Wel gek dat het zo stil klinkt buiten. Bij geen van onze buren brand nog een klein lichtje. Zijn ze dan toch allemaal al om 22u naar bed gegaan? Heel in de verte zien we een pijl of twee de lucht versieren, maar daar blijft het ook bij. Dan continueren we onze marathon maar weer. We doen voor de afwisseling ook nog een spelletje ‘Set’ tussendoor. Rond 01u gaat de familie weer lodgewaarts en maken wij het met z’n vieren nog even gezellig vol tot een uurtje of vier.

Dinsdag 1 januari 2013
Na een kort nachtje wekt mijn biologische wekker me als nog om 07u. Ik snooze nog even tot een uur of half 9. Na een lekkere douche schrijf ik in het zonnetje mijn dagschriftje bij. Al vroeg komen Joyce (ons buurmeisje) en haar vriendjes binnen en vinden hun weg naar de stoepkrijtmuur. Ze heeft vandaag voor de verandering wel veel vriendjes meegenomen. Er staan ineens zes kinderen te krijten. Dan komt er ook nog eens een grote broer binnen met een onverstaanbare mededeling voor z’n kleine broertje. Hij blijft ook nog even hangen, maar is meer geïnteresseerd in de film die Steven kijkt op z’n laptop. Ik begin met een vreemd, maar wel leeg gevoel in m’n maag, toch maar te ontbijten in hun bijzijn. De moeder van Joyce komt binnen om haar jerrycans met water te vullen. ‘Mwauka bwanji?’ (hoe gaat het vanmorgen?) groet ik naar haar. ‘Bwino, mwauka bwanji?’ Groet ze terug. ‘Psst’, zegt Steven, ‘Happy Newyear?’ Oja! Het is nieuwjaarsdag! In Nederland zou ik bijna elke voorbijganger een gelukkig nieuwjaar wensen, maar omdat alle dagen hier op elkaar lijken, gaat deze speciale dag zo aan me voorbij. Een vreemde gewaarwording.
Dan komen Suzanne en Fabiënne met hun familie binnen. Het is de laatste dag voor de familie hier. Rond half 1 gaan we lunchen en daarna bel ik naar huis om het thuisfront een gelukkig nieuwjaar te wensen. ’s Middags ben ik helemaal in de ‘studymood’ en typ ik ‘even’ mijn voortgangsverslag af. Dat geeft weer een voldaan gevoel. Ik speel nog een spelletje Set met Jotte en Stephan en dan begeven we ons richting het centrum om bij de nieuwe zaak Steers Burgers te gaan eten. Je kunt aan de klanten wel zien dat dit een van de weinige voor Chipata duurdere eetgelegenheden is. Veel indiërs en een paar goed gevoede en netjes geklede Zambianen zitten aan simpele IKEA-achtige tafeltjes. Ik heb ook wel anders gezien. Ook al is dit weliswaar een prijzige zaak, hij is gloednieuw en alles moet een keer geprobeerd worden! Ze denken met hun ‘Veggie Burger’ zelfs aan de vegetariërs! Als we onze hap ophebben besluiten we nog een paar potjes te poolen bij Eastpoint. De regel geld hier: Wie wint mag blijven spelen en hoeft het volgende potje niet te betalen. Er komt een enkele goedgeoefende Zambiaan de uitdaging met ons aangaan en Jotte en ik proberen vervolgens de winst weer van ze af te pakken. Ook al was dit laatste tevergeefs, het poolen op zich was weer eens leuk om te doen. En men zegt altijd: op het hoogtepunt moet je stoppen! Dus als Jotte en ik het laatste potje toch nog van Stephan winnen besluiten we om weer naar huis te gaan. Het heeft voor de verandering de hele ochtend, middag en avond nog niet geregend (afkloppen)! Thuis drinken we nog wat en duiken ons bed in. Het was gisteren voor Zambia laat genoeg geworden. Niet dat ik nou met een bedtijd van half 10 mijn slaap zo snel kan inhalen, maar goed, het is een begin.